Bu makalemizde, Kağıt Karton Üretim hammaddesi olan Atık Kağıdın İtalya'da geri kazanım modeli hakkında bilgi almaya çalışacağız.

Türkiye'de ambalaj kağıdı(Test Liner ve fluting Kağıt) ve karton üreten kağıt-karton fabrikaları aslında geri kazanım tekniklerinin de ilerlemesine yol açmaktadırlar. Bu tür kağıt fabrikaları üretim için gerekli elyaf(ikincil elyaf) ihtiyacını geri kazanılmış atık kağıtların yeniden kullanımı ile sağladıklarından, atık kağıda erişim gücü, üretilen ürün maliyetlerini de direkt etkilemektedir. Atık Kağıt geri dönüşümünü artırmak için yaygın olarak kullanılan "1 ton kullanılmış kağıt ile 17 ağacı kurtarabiliriz" cümlesi de geri dönüşümün önemini en iyi anlatan başlıklardan birisidir. Aslında atık kağıdın kullanım süreci bir döngü olarak gerçekleşmekte, yani üretilen kağıt ambalaja dönüştürüldükten sonra kullanım süreci bittiğinde katı atık haline gelmekte ve atık kağıt halinde geri kazanılarak yeniden kağıt üretim tesislerin gönderilip ürüne dönüştürülmektedir. Bu döngünün de kırılmaması gerekmektedir.

Belirtilen döngünün iyi işlemesi için de mevzuat ve teknik standartlarla desteklenmesi gerekir. Ambalaj ve Karton fabrikalarının ana girdisi olan atık kağıdın tedarik ve kontrol prosedürlerinin sektör bazında tanımlanması için de çaba gösterilmelidir. Bu çabalar, atık kağıt kullanan kağıt ve karton üreticileri tarafından birlikte yapılmalı ve net olarak belirlenmelidir. Zira, geri kazanılmış atık kağıdın ülke genelinde bir havuz şeklinde olduğu unutulmamalı, miktarın azalmasından tüm kullanıcıların etkileneceği unutulmamalıdır. Ayrıca, atık kağıt tedarik zincirinde yer alan personel için de(satın almadan hammadde kabulü, işleme ve kalite kontrol operasyonlarını yönetenler dahil) etkili eğitimlerin verilmesi gerektiğini de düşünmekteyiz. Mevcut mevzuatlara göre, üreticiler olarak sektör genelinde paylaşılan ortak yaklaşım ve oyuncu bilinci, atık kağıt geri kazanım yönetimi bağlantılı riskleri azaltabilir.

Riskleri azaltmanın en iyi örneklerden biri İtalya'nın oluklu mukavva geri kazanma konsorsiyumu olan COMIECO olmuştur. Bu konsorsiyum sayesinde, İtalya genelinde toplama oranı giderek artmış ve kağıt geri dönüşüm alt yapısında da ciddi gelişmeler kaydedilmiştir. Bu büyüme de İtalya'nın atık kağıt ithalat oranında düşüşe imkan vermiştir. Bu sayede;
-İtalya 4,89 milyon ton(Assocart tarafından işlenen 2016 yılı ISTAT verileri) geri kazanılmış kağıt kullanımı olduğu,
-İtalya'daki bu kağıt geri kazanımı sayesinde her yıl 20 orta boy çöp depolama sahasının oluşmasının engellendiği,
belirtilmektedir.

Kendi verilerimizi incelediğimizde,2016 yılı için İstanbul Sanayi Odasının verilerine göre Türkiye'de geri kazanılan atık miktarının 2,45 milyon ton civarında gerçekleştiği gözlenmektedir. Buna karşılık ithal edilen atık kağıt miktarının da belirtilen yıl için 451 bin ton mertebelerine ulaştığı belirtilmektedir.
İtalya ve Türkiye kıyaslaması yapıldığında, Türkiye'deki geri kazanılan miktarın hemen hemen İtalya'nın yarısı oluğu görülmektedir. Ancak Türkiye için dikkat çeken, 2016 yılında gerçekleşen geri dönüşü oranının % 38,1 değerinde olmasıdır.
Kuşkusuz geri kazanılmış atık kağıdın miktarındaki artış, kağıt ve karton üreticilerinin hammadde maliyetlerine düşüş olarak yansıyabilecektir. Bu nedenle aşağıdaki döngünün paydaşlarının oluşturulmasının önemine bir kez daha dikkat çekmek istiyoruz:
-Atık toplama sistemi organizasyonları,
-Toplanan kağıtları ayrıştırma tesisleri(Kağıt ve kağıt haricindeki atıkların ayıklandığı ve kağıtların türlerine göre tasnif edildiği),
-Geri kazanılmış atık kağıdın yeniden kullanılmak üzere ürüne dönüştürüldüğü Kağıt Fabrikaları

Aslında, ayrıştırma tesislerinin fazlalaştırılması, farklı kağıt atık türlerin ayrı tasnif edilip taleplerine göre kâğıt ve karton fabrikalarına direkt hammadde olarak satış imkanı vererek verim ve kalite artışına olanak da verebilecektir. Bu amaçla döngü sektör anlaşmaları ve teknik standartlarla yoğun bir şekilde desteklenmelidir.

İtalya örneğinde dönersek, Anci-Conai anlaşması toplama zincirinde ikincil hammadde temini için belediyelerle konsorsiyum arasında özel sözleşmeler sağlamaktadır. Atık olarak toplanan malzemeler, UNI EN 643'e göre uygun olarak sınıflandırılmakta, sıkıştırılmakta veya uygun formlar halinde hazırlanarak kağıt sektörü içinde geri kazanım amaçlı toplanarak gönderilmektedir.
Toplama işleminden sonra gönderilen katı atık ayırma tesislerinde, gelen malzemenin UNI EN 643 teknik standardına uygun olup olmadığını değerlendirilmekte ve ardından içeriği(standartlara uygun olmaları şartıyla) sınıflandırılmakta veya (uymadıkları taktirde) atık olarak bir kez daha işlemeye/elleçlemeye tabi tutulmaktadır.
Ayıklama tesisleri, işlenmiş malzemeleri geri kazanım sonrası UNI EN 643 standardına uygun olarak derecelendirip atık yönetim zincirinde resmi olarak kayıtlarda işlemlerini yapar ve ikincil hammadde (atık sonu) olarak geri kazanılmış atık kağıt sıfatıyla kağıt fabrikasına sevk ederler.
Bu yapıda kağıt fabrikaları, ayırma tesislerinden çıkan malzemeleri UNI EN 643 standardına uygun olarak tedarik etmiş olurlar.
Diğer bir deyişle, yukarıda açıklanan kağıt geri kazanım zinciri içerisinde, kağıt endüstrisi için ikincil elyaf olan hammaddenin özelliklerinin belirlenmesinden sorumlu olan, istenmeyen maddelerin ve yabancı maddelerin geçici olarak tutulması, ayrıştırılması ve elimine edilmesini gerçekleştiren ayıklama ve geri kazanım tesisidir.
Hammadde veya Geri Kazanılmış Kağıt, UNI EN 643 standardına uygun olarak garanti edilip kağıt fabrikasına ulaştığında, satın alma grubunun yükümlülükleri, herhangi bir hammadde alımıyla aynıdır;
gelen yükün belgelerini kontrol etmek ve bir işlem yapmak ve belgelerde belirtilenler ile alınanlar arasındaki gerçek (görünür) sıradan bir görsel incelemenin gerçekleştirilmesi gibi.
Kağıt fabrikalarının gerçekleştirmeye karar verebileceği diğer tüm kontroller, tıpkı herhangi bir hammadde teslimatı için yapılanlar gibi, alınan malzemeler için tipik “kalite kontrol” kontrolleridir.


CEPI (Avrupa Kağıt Endüstrileri Konfederasyonu), geri dönüşüm amacıyla kağıt üzerindeki kontroller için en iyi uygulamalara ilişkin kılavuzlardan çeşitli baskılar yayınlamıştır. Çeşitli CEPI yönergeleri "Kazanılan Kağıdın Küresel Denetimi için En İyi Uygulamalar" ve "Geri Dönüşüm Kalite Kontrol Yönergeleri için CEPI Belgesi" tarafından önerilen kontrollerin ana hatlarını verilmiştir.
İtalya'nın oluklu mukavvadan yapılan ambalajların geri kazanılması ve geri dönüştürülmesine yönelik konsorsiyumu COMIECO için endüstri verimliliği her zaman birincil hedeflerden biri olmuştur.

Bu amaç ile daha önceden bu tür katı atıkların yönetimi için kanunla belirlenen % 80 hedefi, önceden ulaşılmış % 80'den fazla geri kazanım değerinden daha yukarıya % 90'a yakın geri kazanımına çekilmişti.
Kağıt fabrikaları için hammadde kalitesi temel olduğundan (kaliteli son ürünler elde etmek ve daha az atık üretmek amacıyla), birçoğu, geri kazanım tesislerinden gelen kağıt için artan daha sıkı kalite kontrolleri sağlamayı amaçlayan Otomatik Balya Denetim sistemlerini kurmak için COMIECO tarafından teşvik edilerek girişime isteyerek katılmışlardır. Çabaları, %80'den fazlası ile yani, %90'a ulaşan geri kazanım ile bu tür atıkların yönetimi için yasa tarafından belirlenen geri dönüşüm hedeflerine çok önceden ulaşıldığını sonucunu ortaya çıkarmıştı
Bu teknolojide, Geri Dönüşüm için Kağıt balyasına yaklaşık 70 cm'ye kadar nüfuz edebilen 3 cm çapında bir karot aletine sahip olunduğu bilinmektedir. Bir sensör sistemi, kağıdın belirtilen kalitelere uygunluğunun genel bir değerlendirmesini vermek için nemi ("su satın almaktan" kaçınmak için satın almalarda bir numaralı parametre) ve diğer parametreleri (plastik, lignin ve kül) ölçmektedir.
Otomatik balya sistemlerinin kontrol amacı, kağıt geri kazanımındaki tür ayrımı eğilimini ticari amaçların bir bütünü olarak kontrol için olduğu vurgulamak olmuştur. Sensörler tarafından sağlanan verilerin güvenilirliğini garanti etmek için, doğrudan yöntemler (örneğin laboratuvarda tartma) kullanılarak önemli sayıda numune ile karşılaştırılmalarını gerektirmiştir. Tedarik kalitesinin başka herhangi bir değerlendirmesi, aynı tür malzemenin uzun süreli gözlemini içerir.
Tek bir balya kağıt ve kartondan geri dönüşüm için numune alınması, rastgele ve olasılığa göre belirli miktarlarda küçük numuneler üzerinde gerçekleştirilir. İncelenen küçük numune miktarı göz önüne alındığında, test, örneğin nem gibi balya boyunca daha homojen olma eğiliminde olan özellikler için daha iyi sonuçlar verir.

UNI EN 17085:2019 standardı "Geri dönüşüm için kağıt ve karton için numune alma prosedürleri", Otomatik Balya Kontrol sistemleri ile gerçekleştirilen numune alma türünü, mikro numune alma olarak tanımlar. Otomatik Balya Kontrol sistemleri ile alınan numuneler, yaklaşık 200 ila 300 gram arasındaki "karot matkabı" ağırlıkları ile karşılaştırılır.
Standart 5.2'de geri kazanılmış kağıt türü ile ilgili olarak makro numunelere ait boyutun 150 kg olduğu, münhasıran her iki tarafın anlaşması üzerine bir kabul ile 30 kg ve 100 kg arasına indirilebilen numune boyutlarının kabul edilebileceğini belirterek devam eder.
6.1 noktasında standart, "Kağıt ve karton genellikle homojen olmayan malzemelerdir ve küçük ölçekli laboratuvar testleri için numune alma açısından çok sayıda zorluk anlamına gelir. Bunun müteakip analizlere getirdiği kısıtlamalar nedeniyle, mikro-örnekleme, yalnızca numune içinde migrasyonun meydana gelebileceği (yani nem içeriği) belirli parametreler için gerekli kabul edilir”. Bu nedenle, bu örnekleme yöntemi balya içinde eşit olarak dağıtılan parametreler için bir dereceye kadar kullanılabilirken, plastik gibi homojen olmayan bir şekilde dağılabilen veya hatta analiz edilen malzemenin bileşenleri olabilen parametreler için kesinlikle uygun değildir. Plastiği belirlemek için diğer otomatik yöntemler kullanılır. Numune alma, alınan numunelerin IR spektrumlarından belirlenen istatistiksel bir ortalama ile, balyanın birden fazla katmanı boyunca delinerek ve farklı noktalarda tekrarlanarak gerçekleştirilir.

COMIECO, 31 Mayıs 2019 (Prot. ACC-162687/2019-DMI/dmi) tarihli notunda, deney sonuçlarına göre (UNI EN 643'te belirtilen parametrelere göre atık kalitesi için otomatik test araçlarının kullanılma olasılığı hakkında) ), “nem” parametre verilerinin güvenilir olduğu kanıtlandığını ve tedarikçilerle anlaşmaya varılarak ticari kontroller için ve veri güvenilirliğini garanti etmek için kullanılabileceğini belirtmiştir. “Plastik” parametreye gelince, COMIECO, sınırlı numune miktarı (ve malzemenin heterojenliği) ile birlikte sensörün kağıt ürünündeki plastik yabancı cisimleri ayırt edememesine neden olan teknolojik sınırlamaları nedeniyle, bu teknolojinin şu anda analiz edilen malzemenin kalitesini derecelendirmek için kullanılamayacağı sonucuna varmıştır.
Dolayısıyla, nem parametresi dışında, bu teknoloji, UNI EN 643:2014'te belirtilen sınırlarla elde edilen belirli sonuçları doğrudan karşılaştıramaz. Otomatik Balya Muayene sistemleri, kağıt olmayan bileşenler (UNI EN 643:2014'te tanımlandığı ve düzenlendiği gibi, örneğin plastik) ile UNI EN 643:2014 tanımında belirtildiği gibi diğer geri kazanılmış kağıt ve karton bileşenleri (örneğin, bir spagetti kutusu üzerindeki plastikten olan "küçük açıklıklar" veya kağıda uygulanarak birleştirilmiş plastik film) ayırt edemez.

Geri Kazanım için Kağıt tedarikini iyileştirmek ve sorunları önlemek için, kağıt fabrikalarına sadece kalite kontrollerini değil, aynı zamanda aşağıdakileri de sağlayan prosedürleri uygulamasını tavsiye edilmektedir:
- Tedarikçilerin resmi akreditasyonu ,
- Açık, ayrıntılı satın alma siparişi verme ( referans standartların olması)
- Bir uygunluk beyanı sağlanması talep edilmelidir. Bu beyan, tedarik edilen partilere kadar izlenebilir olmalıdır.
- AB dışından yapılan satın almalar için, satın alınan kalitenin (muhtemelen diğer standartlar tarafından düzenlenir) UNI EN 643'te belirtilenlere uygun olduğuna dair kanıt olmalıdır(Bu nedenle, ilgili sektör birlikleri için bu amaçlara yönelik kod dönüşüm tablolarını paylaşmak faydalı olabilir).
- Yetkililer tarafından yapılan ihtilaf veya incelemelerde, satın alınan partilerin ilgili tedarikçilere ve sağladıkları belgelere(örneğin izinler, uygunluk beyanları, analizler, vb.) göre izlenebilirliğini garanti altına almak için, tedarikçinin temin edilen geri kazanılmış kağıt için mümkünse bir “tanımlama” sistemine sahip olması gerekir. Aksi takdirde, bir iç tanımlama sistemi, bir izlenebilirlik sistemi ile birleştirilmelidir.
- Uygunsuzluklar (malzemenin diğer standart derecelere yeniden sınıflandırılması) durumunda ve ayrıca nem ve kağıt olmayan malzemeler gibi diğer parametreler aşıldığında yönetim yöntemleri tanımlanmalıdır. Uygunsuzluk oluşması durumunda, malzeme başka bir standart kaliteye indirgenemez ise, ATIK olarak sınıflandırılabilir ve bu şekilde ele alınmalıdır;
○ Kağıt fabrikası alıcı olarak kabul edilmeyecek, bununla birlikte, tedarikçiden bir açıklama beklerken malları boşaltmış olmaları durumunda atıkları alıkoyacaktır. Bu hususlar, yönetim sorunlarından kaçınmak için sözleşme hazırlanırken açıkça tanımlanmalıdır.

Satın almalarla ilgilenen ve kabul, elleçleme ve test operasyon aşamalarını yöneten personel, kağıt fabrikasının işleyen sistemi için belgelerinin içermesi gereken içerikler, mal kabulü için gerekli belgelerin kontrolü, görsel incelemeler ve analitik ve enstrümantal testlerde herhangi bir fotoğrafik kanıt elde etmek ve tüm belgeleri arşivlemek konusunda uygun şekilde eğitilmelidir.

Kağıt için Geri Kazanım ile ilgili yasal çerçeve, standartlaştırılmış tanımlar ve sınırlar ile kağıt endüstrisinin mevcut ihtiyaçlarına göre ayarlanmalıdır. Kağıt fabrikalarının sistemdeki zayıf halka olmaması gerekmekte ve kağıt fabrikalarının üretim yapması ve geri dönüşüm endüstrisinde hammadde ömrünü garanti etmesi temin edilmelidir.

Sektörün yaklaşımını güçlendirmek ve şirketler tarafından tutarlı bir şekilde uygulanabilecek prosedürleri tanımlamak için kağıt fabrikaları deneyimlerini toplu olarak paylaşması gereklidir.

Prosedürler ve talimatlar tanımlanmalı ve ön cephede çalışanlar için gerekli olan yetkinlik şartları ve doldurulması gereken olası boşluklar hakkında özel eğitim faaliyetleri sağlanmalıdır. Tüm operatörlerin farkındalığı, kağıt fabrikasının üretken sürekliliğini garanti etmek için temel hale gelmelidir.

Yukarıda kısaca başarılı olmuş bir modeli anlatmaya çalışmış bulunuyoruz. Umarız faydalı olur.