Eğer kağıt üretimi ile ilgili iseniz hemen yaş kısım eleklerinden bahsedeceğimizi anlamışınızdır. Aslında kağıt formasyonunun nasıl olacağına elek karar verir!

Eleklerin önemli birçok parametresi teknik dokümanlarının içinde yer almaktadır. Bunlar FSI, hava geçirgenliği, kalınlık, Mesh x Count, doku iplik çapları, Katman Oranı olarak gözünüze çarpacaktır. Kullanacağınız elek seçiminde bu parametrelere dikkat etmeniz, üretiminizde yaş kısım elek üzerindeki koşulları direkt olarak belirleyecektir.

Kısaca bu parametreleri açıklamaya çalışalım;
- FSI, eleğin kağıt yüzeyindeki safiha ile temas noktası anlamında elyaf destek indeksi (Fiber Support Index) olarak adlandırılmaktadır.
- Hava geçirgenliği, tanımından da anlaşılacağı gibi elekten havanın geçme hızıdır. Yüksek olması, elek dokusunun açık alanlarının fazla olduğu ve suyun drenaj kolaylığı olarak algılanabilir.
- Kalınlık, eleğin kalınlığını ifade eder ve kalınlık kritik kalınlığın altına düştüğü zaman, çalışma esnasında eleğin koparak üretimi durdurması ve çevresinde yer alan ekipmanlara zarar ve kazalara sebebiyet vermesi olasıdır.
- Mesh x Count, birim yüzeydeki MD(Makine Boyu) x CD(Makine Eni) iplik sayısını verir.
- Doku İplik Çapları, elek dokusunda kullanılan iplerin çapını belirtmektedir.
- Katman oranı, eleğin örgü katmanı(2 katlı ya da 3 katlı gibi) olarak adlandırılır.

Bu parametrelerden birindeki değişiklik, diğer parametrelerde de değişime sebebiyet verdiğinden, optimum bir elek seçimine gitmeniz gerekebilir.

FSI değerini artırdığınızda:
Elek üzerinde elyaf tutunumu, drenaj, elek temizliği, eleğin su taşıması ve safihanın elek sifon valsinden kolay ayrılması gibi özelliklerde pozitif ya da negatif yönde değişiklikler gözleyebilirsiniz. FSI değerinin artırılması, elek dokusunda kullanılan ip çaplarının düşürülmesi ile gerçekleşir. Dokuda kullanılan ip çaplarının düşürülmesi ile eleklerin 2 kat yerine 3 kat olarak üretilmesi de mümkün olabilmektedir. FSI değerinde artış ile Mesh x Count değerinde de bir artış olacağını da göreceksiniz.
Bu parametrenin yüksek olması genelde, elek kağıt tarafı yüzeyinde oluşan safihaya temas noktasının çoğalması nedeniyle daha iyi bir yüzey düzgünlüğü, formasyonda bir iyileşme, daha yüksek bir mekaniksel tutunum, eleğin su taşımasında(elek bünyesindeki boş hacimlerdeki düşüş nedeniyle) azalma ve safihanın yeniden ıslanmasında düşüş gibi etkiler sağlayabilir.
FSI değerinin yüksek seçilmesi durumunda, elek hava geçirgenliği değerinin düşük olmamasına dikkat edilmelidir. Birçok elek üreticisi, eleğin tasarımını değiştirerek FSI değerindeki artışa rağmen, hava geçirgenliğinin düşmesine engel olabilmektedir. Düşük olması durumu ise, işletme anında daha dazla vakum uygulanarak enerji tüketiminde artışlara neden olabilmektedir.
FSI artışı sonucunde, elek dokusunda iplik çaplarının düşürülmüş olması nedeniyle daha düşük kalınlıkta elek üretimleri olabilmektedir. Düşük kalınlık, üretim esnasında aşınmadan dolayı elek ömrünü azaltan ana etken olarak görülmektedir. Bu nedenle, FSI parametresinde artış istenmesi karşılığında, kalınlık düşmesinden dolayı elek kullanım ömründe düşüş olup olmayacağının yakından takip edilmesi gerekir. Birçok kağıt üreticisi, yaş kısımda kullandığı eleklerin kalınlığını olası duruşlarda düzenli olarak ölçmeli ve elek üreticisinin verdiği kritik kalınlık değerine ulaştığında da eleğin koparak hasar oluşturmaması için keserek yeni elek takmalıdır.

Elek Yüzey İyileştirmesi:
Elek üreticileri, üretilecek eleğin kağıt yüzeyinde iplikleri daha yassı hale getirerek elek yüzeyinde iyileştirme yapma imkanlarına sahiptir. Eleğin kağıt yüzeyindeki bu iyileştirme, safihanın oluşmasında daha üniform ve geniş temas yüzeyine imkan vermekte, dokudaki yüzey ipliklerin arasında da yüzey dalgalanmalarını azaltmaktadır. Eleğin kağıt yüzeyindeki bu iyileşme, elek kalınlığında bir miktar düşüşe neden olabilmektedir. Aslında, elek kalınlığındaki azalmanın bir olumlu etkisi olarak, elek bünyesindeki boş hacimlerin azalmasından dolayı eleğin su taşımasında azalma ve safihanın yeniden ıslanma etkisinin düşürülmesi ile de elek çıkışında daha kuru bir kağıt safihasın görülmesi mümkün olabilmektedir. Ayrıca, kalınlık azalmasından dolayı elek temizliğinde de kısmı bir iyileşme görülebilmektedir.

Yukarıda sadece beklentilerden bahsedilmiş olup, yaş kısım üzerine etki eden yaş kısım kimyası, vakum, kenar kesici fıskiye sistemi, temizlik, hammadde, vb. gibi birçok diğer etken düşünüldüğünde, her makinenin karakterinin farklı olduğu ve bir kağıt makinesinde görülen olumlu etkinin, sisteme etki eden tüm parametrelerin benzer olmaması nedeniyle diğer kâğıt makinesinde aynı etkiyi yaratmayacağını da görebilmekteyiz. Bu nedenle yukarıda açıklananlardan ziyade, kağıt makinenizin çalışması esnasında tespitleriniz çok daha önemli olacaktır.

Bu nedenle optimum elek seçimi bitmeyen bir süreçtir. Her bir elek kağıt makinesinde yaş kısma takılmadan önce özellikleri ve takılma tarihi not alınmalı; üretim süreci esnasında vakum ile su drenaj hızlarında değişiklik olup olmadığı belirlenmeli(drenaj artışı enerji tüketiminde düşüş ve safiha kuruluğu artışı olarak düşünülebilir),yaş kısım ve pres kısmı kopmalarındaki artış ya da azalmalar tespit edilmeli, olası duruşlarda kalınlıklarının ölçülerek aşınmadan dolayı kritik kalınlığı ulaşıldığında planlı duruş organizasyonu ile değiştirilmeli ve çıkış tarihi not edilerek kullanım ömrü belirlenmelidir.
Birçok elek üreticisi firma, yılda birkaç defa düzenli olarak üretim esnasında ölçümler yapıp üretmiş olduğu eleğin makine üzerindeki koşullarını incelemeye alabilmekte ve raporlarını da elek kullanıcısı olan kağıt üretimicisine kısa sürede verebilmektedir. Diğer servis hizmeti ise, çıkan elekten enine numune alınarak elek tedarikçisine gönderilmesi sonrası yapılan inceleme ve analizlerin raporlanması olabilmektedir. Bahsedilen her iki teknik servis raporunda yer alan veriler, elek üretimi ile ilgili istatikler için kayıtlara düzenli olarak girilmelidir. İstatik sonuçları dikkate alınarak, temin edilecek eleklerde optimizasyon yapılmasına imkan verilecektir.

Bu makalemizle yaş kısımda kullanılan ve önemli bir sarf malzemesi olan eleğin öneminde dikkat çekmek istemiştik. Umarız faydalı olmuştur.