Kağıt sektöründe ilk özel girişim çalışmaları 1920 yıllarının sonlarında olmasına rağmen sonuç çıkmamış ve kağıt sektörünü kurmak genç Cumhuriyet'in sorumluluğunda gerçekleşmişti. Ancak, 1950'li yıllara gelindiğinde durum değişmeye başlamıştı. 1954 yılının sonlarında günlük gazetelerde özel sektörün kağıt üretimi ile ilgilendiği bilgileri yer almaya başlamıştı. Nedeni, ülkenin kağıt talebi beklentilerden daha fazla artması ve kurulan fabrikaların talebi karşılayamamasıydı. Döviz sıkıntısı nedeniyle ithalat yolu da her zaman gerçekleştirilememekteydi. Halen kağıt sektörü bir devlet kurumu olan Sümerbank Selüloz Sanayii Müessesesi yapısı altında zor süreçlerde yeterli olmaya çalıştığı ve yine bir devlet kuruluşu olan SEKA'nın henüz kurulmadığı yıllar yaşanmaktaydı. Diğer önemli bir neden de siyasi iktidar tarafından ülke orman varlığının yerli kağıt sanayinin hammadde olarak besleyemeyeceği de düşünülmekteydi. Bu karışık ortam altında siyasi iktidar tarafından 1954 yıllarının son günlerinde özel sektöre bir çağrı yapılarak, tek başına ya da devlet sermayesi altında ortaklaşa kağıt fabrikaları kurulması önerisi yapılmıştı. Bu çağırı özel sektörü hareketlendirmişti.
Gazetelerde konu ile ilgili abartılı haberler çıkmaya başlamıştı. Cumhuriyet gazetesi "İzmir'de büyük bir kağıt fabrikası kurulacağını" yayınlamıştı. Habere göre, "Türk ve Amerikan özel sermayesi katılımıyla kurulması düşünülen fabrika için etütlerin yapıldığı ve son aşamaya gelindiği belirtilmekteydi. Ayrıca, "şirket statüsünün Türk İşadamları tarafından onaylandığı, Amerikalı İşadamlarına onay için gönderildiği" açıklanmıştı. Kurulması öngörülen fabrikanın büyüklüğü İzmit Kağıt Fabrikası büyüklüğünde olacaktı. Gazetenin sonraki tarihlerde yayınlanan sayılarında da, “mütemadiyen artmakta olan gazete sayısı ile yükselen tirajlar karşısında gazete kâğıdı ihtiyacının artması tabii olduğundan, önümüzdeki bir iki yıl içinde muhtelif bölgelerimizde yeni kâğıt fabrikalarının kurulması için hazırlıklar başlamıştı" haberi de yer almıştı. Yine bir başka habere göre, İzmir'deki kâğıt fabrikasının inşaat hazırlıkları son aşamaya gelmişti, merkezi New York'ta bulunan Amerikan firmasının bir yetkilisi, şirket statüsünü imzalamak üzere İzmir'e gelecekti. İzmir kâğıt fabrikası ile ilgili gazete haberleri 1955 yılında da devam etmişti. "İzmir'de kurulmasına karar verilen kâğıt fabrikasına bir Avusturya Firması da katılacaktı. Nihai statünün tespit edilmesi an meselesi idi. Amerikan sermayeli fabrikanın tesisi için Ege Kâğıt Sanayii adıyla bir şirket kurulmuş ve müteşebbis heyet belirlenmişti" bilgileri de haberler arasında yer almıştı. Bütün bu haberlere karşılık İzmir'de bir kağıt fabrikasının belirtilen yıllarda kurulmaması çabaların sonuçsuz kaldığını göstermektedir.
Yine de, 1956 yılında İzmir'in Çiğli semtinde bir karton fabrikasının kurulduğu bilgisi mevcuttur. Ancak bu fabrikanın Kalteks Ticaret ve Anonim Şirketi'ne ait olan bu karton fabrikası ile ilişkili olmadığı varsayılmaktadır.
SEKA hayata geçtikten sonra da kurulacak büyük kâğıt fabrikalarıyla ilgili gazete haberlerine 1958-59 yıllarına kadar rastlanmaktadır.. Bunlar arasında Filyos'ta SEKA ile ortaklaşa kurulacak kâğıt fabrikası, “İzmit Kâğıt Fabrikaları Umum Müdür Muavini'nin başkanlığında bir heyetin öncülüğünde İçel'de kurulacak kâğıt fabrikası,“ “Adapazarı, Düzce ve Bolu'daki bazı hususi teşebbüs erbabının” aralarında birleşerek kuracakları kâğıt fabrikası” yer almaktadır. Bu tür haberler büyük ölçüde siyasi yetkililerden geldiği düşünülmektedir.
Yerli kağıt sektöründe yukarıda belirtilen dönemlere ait özel sektör yatırımlarının büyük çoğunluğunun gerçekleşmediğini bilmekteyiz. Özel sektörün Eczacıbaşı, Viking, Kartonsan vb. önemli kâğıt fabrikaları 1960'lı yılların sonunda ve 1970'lerde gerçekleşecekti. Bununla birlikte 1950'lerde daha çok İstanbul içinde ve civarında küçük çaplı kâğıt üretim tesisleri de kuruldu. Bunların ilklerinden birisi, İstanbul Kazlıçeşme'de 1953 yılında kurulan yıllık 1200 ton kapasiteli, tek kâğıt makineli fabrika idi. Hammadde olarak kırpıntı kâğıt ve İzmit'ten sağladığı selülozu kullanıyordu. İzmir'in Çiğli semtinde küçük bir kâğıt fabrikası kurulduğuna da daha önce değinmiştik. Bunlardan başka 1950'li yıllarda, bildiğimiz kadarıyla, şu kâğıt fabrikaları kurulmuştu:
1954 yılında İstanbul Kazlıçeşme'de kurulan, 1969-1970 yıllarında üretim kapasitesi yaklaşık 2000 ton olan ve 32 işçi çalıştıran Kazım Tabak Halefleri karton ve oluklu mukavva fabrikası.
1954 yılında İstanbul Topkapı Gümüşsuyu Caddesi'nde kurulan 400-450 ton kapasiteli ve 8 işçi çalıştıran Mülki Karasakal gri karton imalathanesi.
1954 yılında İstanbul Sultanahmet'te kurulan 250-300 ton kapasiteli ve 11 işçi çalıştıran Sultanahmet Kâğıt Fabrikası.
1955 yılında İstanbul Rami Topçular'da kurulan yıllık 600-720 ton kapasiteli ve 12 işçi çalıştıran İsmail Yetmiş Müessesesi,
1956 yılında İzmir'de kurularak 1958 yılında faaliyet geçen yaklaşık 5.000 ton kapasiteli ve 150 civarında işçi çalıştıran Kâlteks Ticaret ve Sanayi A.Ş.
1958 yılında İstanbul Kazlıçeşme'de kurulan 1500 ton kapasiteli ve 14 işçi çalıştıran Ömer Ergür Kâğıt Sanayii fabrikası.
1959 yılında İstanbul Topkapı'da kurulan yıllık 2500-2600 ton kapasiteli ve 75 işçi çalıştıran kâğıt Sanayi Limited Şirketi.
Türkiye'de kağıt sektörünün gelişmesini 1980'li yıllara kadar selüloz ve kağıt üretimi için yaptığı yatırımlarla tek başına üstlenen SEKA'nın görevini başarı ile yerine getirdiği, Türkiye'de kağıt sektörün bugünkü büyüklüğü dikkate alındığında rahatlıkla söylenebilecektir.
1 Yorum